Op deze plaats in De Haspel zijn in de nacht van 23 op 24 oktober 1944 drie mensen doodgeschoten door de Duitse bezetter. Bron: Oorlogsmusea.nl, okt. 2018 (site in niet meer online)..
Een oorlogsdrama in De Haspel In de nacht van 23 op 24 oktober 1944 vindt in het buurschap De Haspel, even ten zuiden van Zevenhuizen in de buurt van Leek een oorlogsdrama plaatst. Het is omstreeks half acht in de avond als een groepje landwachters naar een plek zoekt die mogelijk wordt gebruikt voor het afwerpen van spullen door de Engelsen. Mogelijk hebben ze eerder gehoord dat er een aantal weken geleden wapens zijn gedropt voor het verzet. De tip die ze krijgen gaat over het gezin Oosterhof, maar het groepje maakt een vergissing en komt bij toeval terecht bij de boerderij van Alje Vos die ten westen van het dorp ligt. De SD-ers doen hier een onverwachte ontdekking. De boerderij biedt een tijdelijke schuilplaats aan een viertal gedeserteerde NSKK-ers. Het zijn Dirk de Jong, Ipe Mulder, Leonardus van Dongen en Jacobus Zomer. De mannen stellen hun diensten, vrachtwagen, motor, wapens en uniformen beschikbaar aan het verzet. Op hetzelfde moment is ook Jantinus Bosker op de boerderij die de vier zal gaan begeleiden naar een ander, veiliger adres.
Afb. link: Beeldhouwer Wladimir de Vries heeft een monument gemaakt voor de 3 slachtoffers. Deze staat op de plek waar van Dongen, de Jong en Vos zijn gefusilleerd. Het monument is onthuld in 1949. Bron: Ingezonden, particuliere foto.
Onderduikers Jantinus Bosker, de vrouw van Alje Vos en haar 16-jarige zoon Ritze worden gearresteerd door de landwachters H.J. Hammink en H. Kip. De andere onderduikers krijgen in de gaten dat ze zijn ontdekt en beginnen te schieten. Ipe Mulder schiet een landwachter dood, echter de SD-ers slagen er ondanks, zij het met moeite in de bewoners te overmeesteren.
De vader Alje Vos, Jacobus Zomer en Ipe Mulder weten te ontkomen. Zoon Ritze Vos, Leo van Dongen en Dirk de Jonge worden meegenomen en naar de boerderij van de familie Ondenburger gebracht waar ze door de Sicherheitsdienst worden verhoord. Het groepje SD-ers krijgen versterking van een officier van de SS, namelijk Ernst Knorr en zijn collega Schmid. Ontkomen is niet mogelijk, want de gevangenen worden voortdurend onder schot gehouden. Aanvankelijk mag de vrouw van Alje Vos, die voluit Hiltje Vos van der Meer heet, op de boerderij achterblijven, maar zij wordt later alsnog naar het beruchte Scholtenhuis in Groningen gebracht. Daar is ze elf dagen vastgehouden en meerdere malen verhoord op de kamer van Knorr. Gedurende die dagen is er voor haar geen enkele zekerheid over de toestand of het verblijf van haar man en de kinderen.
De vader Alje Vos, Jacobus Zomer en Ipe Mulder weten te ontkomen. Zoon Ritze Vos, Leo van Dongen en Dirk de Jonge worden meegenomen en naar de boerderij van de familie Ondenburger gebracht waar ze door de Sicherheitsdienst worden verhoord. Het groepje SD-ers krijgen versterking van een officier van de SS, namelijk Ernst Knorr en zijn collega Schmid. Ontkomen is niet mogelijk, want de gevangenen worden voortdurend onder schot gehouden.
Afb. links: De begrafenis van RitzeVos, Leonardus van Dongen en Dirk de Jonge in oktober 1944. Bron: TracesOfWar.nl (okt. 2017).
Bosker overleeft de oorlog. Hij vertelt zijn verhaal in het boek ‘Een in de oorlog. Kroniek van een Noord-Drents dorp’. Daarin schrijft hij ook over de jonge Ritze Vos: Zoon Vos was wanhopig. Ook hij werd naar buiten gecommandeerd. Hij protesteerde heftig, hij wilde niet, maar werd gedwongen uit te stappen. Het was erbarmelijk dit mee te maken, zo’n onschuldig kind. De beulen: weer het commando en weer het salvo. Dat in de titel van het boek wordt gesproken over een Noord-Drents dorp is merkwaardig, want het bovenstaande heeft zich toch echt afgespeeld in De Haspel bij Zevenhuizen in de provincie Groningen. Het buurtschap bevindt zich wel pal naast de grens met Drenthe. De bezetter is na de schietpartij nog niet tevreden. Er is een landwachter gedood en daarom wordt de boerderij van Alje Vos in brand gestoken.
Noot: 1. Antionius Jacobus de Man (Tom) is geboren op 25 juni 1922 in Venlo. Hij heeft ook in Haarlem gewoond. Hij is de zoon van sergeant bij de infanterie Jacobus de Man (21 mei 1897 Amsterdam - 4 juli 1939 Roermond) en Anna Mechtildis Gertrudis Schuijren (27 december 1895 Maasniel). Hij is ongehuwd gebleven en is kok geworden. Tom is Rooms-Katholiek opgevoed. Als lid van het verzet behooort hij tot de Binnenlandse Strijdkrachten. Acht mannen van de KP-Jonkersvaart gaan op de avond van 13 april 1945 naar een boerderij in Zevenhuizen-Oude Wijk om twee broers, die bij de NSB en de Landwacht zijn, op te pakken. Als ze dichter bij de boerderij zijn gekomen, worden ze plotseling beschoten. Tom de Man en Fokke Hermanus Hummel (27 juni 1918 Zevenhuizen) raken daarbij dodelijk gewond. Bij hun begrafenis loopt het hele dorp uit. De namen van De Man en Hummel staan vermeld op het gedenkteken op de Algemene Begraafplaats in Zevenhuizen (Overlijdensakte 1945, nr. 39/ gemeente Leek).
Bronnen:
Oproep:
|
||||||||||||
